Bindingsangst in relaties: het terugtrekken uitgelegd

Het terugtrekken begint niet met stilte, maar met angst

Stel je voor: jullie hebben net een intiem moment gedeeld, een diepgaand gesprek gehad, een lachbui waarin je elkaar weer even vond, of juist een avond vol nabijheid ervaren. Kort daarna kan iemand met bindingsangst ineens afstand nemen. Hij of zij zegt dat er even geen contact nodig is, loopt een rondje in z’n eentje of lijkt ineens afwezig. Voor iemand met bindingsangst voelt dat veilig, voor de ander voelt dat juist verwarrend en pijnlijk.

Het terugtrek reflex ontstaat omdat bindingsangst fluistert dat afstand veiliger is dan nabijheid. Alsof er vanbinnen een alarmbel afgaat met: “Pas op. Als ik me open, word ik misschien afgewezen. Als ik dichtbij kom, verlies ik mezelf.” Het voelt als een snelle ontsnapping, maar in werkelijkheid is het de start van een grotere verwijdering.

Wat is terugtrekken?

Terugtrekken is een overlevingsmechanisme, net als vluchten of bevriezen. Het is de (automatische) beweging om weg te gaan wanneer de liefde dichtbij komt. Het is vaak onbewust en kan zich op allerlei manieren uiten.
Soms fysiek: niet meer aanraken, geen behoefte in intimiteit, extra uren maken op werk, ineens vaak met vrienden afspreken. Soms emotioneel: niet reageren, oppervlakkig blijven, een muur optrekken, stilvallen in gesprekken of met een grapje alles weglachen.
Voor degene die zich terugtrekt voelt het veilig (controle). Voor de ander voelt het als pure afwijzing, alsof er geen plek meer is voor verbinding. Juist dat contrast maakt terugtrekken zo pijnlijk in relaties.

Waarom bindingsangst leidt tot terugtrekken

Bindingsangst is uiteindelijk niets anders dan de angst om afgewezen te worden. Wie zich hecht loopt het risico teleurgesteld te worden. Voor iemand met bindingsangst voelt dat risico te groot.
Hoe dichter iemand komt, hoe groter het gevaar lijkt. En dus trek je je terug. Je houdt de touwtjes in handen door de afstand te bepalen. Het lijkt alsof je je vrijheid bewaakt. In werkelijkheid saboteer je je eigen verlangen naar verbinding. Waar liefde vraagt om toewijding en kwetsbaarheid, kiest bindingsangst voor controle en afstand.

Vermijdende hechting: de motor achter terugtrekken

Veel terugtrekken komt voort uit een vermijdende hechtingsstijl. Als kind heb je geleerd dat emoties te veel waren, dat er niemand écht beschikbaar was om je te dragen. Dus bouwde je muren. En die muren neem je later mee je relatie in.
Je verlangt naar liefde, maar zodra het dichtbij komt, ga je op de rem staan. Je trekt je terug om pijn te voorkomen. En precies daardoor ervaar je opnieuw wat je wilde vermijden: afstand en eenzaamheid. Het patroon herhaalt zich, telkens opnieuw, totdat je bewust wordt dat dit geen bescherming meer biedt maar juist schade aanricht.

De binnenwereld van bindingsangst

Van buiten lijkt terugtrekken koud of ongeïnteresseerd. Maar de binnenwereld is allesbehalve leeg. Het is chaos, vol tegenstrijdige gevoelens en gedachten:

• Verlangen naar nabijheid, maar paniek bij te veel intimiteit.
• Denken: “Als ik mezelf laat zien, ben ik niet genoeg.”
• Het gevoel dat afstand veiligheid biedt, terwijl het juist onveilig maakt.
• Een voortdurende twijfel: “Blijf ik of ga ik?”

Bindingsangst zet je vast in dit innerlijke gevecht. Je wilt liefde, maar durft er niet in te rusten. Je voelt dat je eigen mechanismen je relatie onder druk zetten, maar het loslaten voelt nog onveilig.

Signalen van terugtrekken in je relatie

Herkenbare signalen van terugtrekken zijn onder andere:

• Niet reageren op appjes of gesprekken afkappen.
• Afstand in bed: minder aanraking, minder intimiteit.
• Eigen tijd vullen met werk, sport of sociale activiteiten.
• Onverwacht alleen weggaan: “ik ga even wandelen” of “ik moet er even uit”.
• Fysieke afstand bewaren: niet naast elkaar zitten, uit de kamer lopen.
• Verdacht gedrag wat leidt tot verslaving: roken, alcohol, drugs, aandacht, seks, porno.
• Minder aanwezig zijn in gezamenlijke routines (eten, tv, samen naar bed).
• Overnachten elders zonder duidelijke reden.
• Gesloten lichaamstaal: armen over elkaar, gesloten houding.
• Afleiding zoeken in telefoon of tv om nabijheid te vermijden.
• Bewust langer op wegblijven hangen om thuis niet geconfronteerd te worden.
• Vage woorden: “Ik heb ruimte nodig.”
• Gesprekken ontwijken zodra het over gevoelens of toekomst gaat.
• Een glimlach of grap gebruiken om diepgang te vermijden.
• Bagatelliseren van relatieproblemen: zeggen dat het “wel meevalt” terwijl spanning voelbaar is.
• Weinig delen over innerlijke wereld: dromen, angsten, verlangens.
• Alles opkroppen en gevoelens niet uiten.
• Stilte gebruiken als wapen: In de verdediging schieten en afstand scheppen door niets meer te zeggen.
• Aandacht verschuiven naar kinderen of andere verantwoordelijkheden, om de partner te ontwijken.
• Snel geïrriteerd of aanvallen om het gesprek af te breken.
• Angstig worden zodra de ander dichterbij komt.
• Zeggen dat er niets aan de hand is, terwijl de afstand voelbaar is.

De dynamiek van aantrekken en afstoten

Terugtrekken roept altijd een tegenreactie op. Waar de één afstand neemt, grijpt de ander vast. Zo ontstaat een dans: Aantrekken en afstoten. De één neemt steeds meer afstand vanuit bindingsangst, de ander probeert de relatie steeds meer te controleren vanuit verlatingsangst. Samen raak je gevangen in een dynamiek dat niemand wilde, maar waarin jullie allebei meedoen.
En juist omdat beide kanten vanuit angst reageren, voelt de relatie steeds minder veilig. Het patroon kan eindeloos doorgaan, zelfs in volgende relaties. Dit stopt alleen wanneer er bewust gekozen wordt om het te doorbreken.

Wat kun je doen tegen terugtrekken?

Bindingsangst lost zich niet vanzelf op. Je moet de kern aanpakken en er actief tegen in gaan. Beide partners hebben iets te doen. Wat helpt is:

1. Erken het mechanisme. Zie terugtrekken voor wat het is: een overlevingsmechanisme, geen teken dat de liefde er niet is.
2. Creëer veiligheid. Niet door eisen, wel door duidelijkheid. Geef grenzen aan. Bespreek twijfels. Spreek uit zonder verwijten.
3. Blijf trouw. Afstand lijkt de makkelijke weg, maar liefde vraagt om toewijding. Je blijft ook als je angst voelt.
4. Pak je eigen verantwoordelijkheid. Niet wijzen naar de ander, maar je eigen aandeel onderzoeken. Waar zit jouw angst? Waar neem jij afstand? Wat kun jij doen om je angst te overwinnen?
5. Zoek begeleiding. Deze dynamiek vraagt om iemand die je gedrag kan spiegelen voor inzicht. En vervolgens training. Training om anders te reageren op de dynamiek van bindingsangst en verlatingsangst. Alleen kom je er vaak niet uit. Met begeleiding kun je patronen beter herkennen en reflecteren op persoonlijke situaties.

Bindingsangst hoeft je relatie niet te bepalen

Bindingsangst en terugtrekken zijn niet het eindstation. Ze laten zien dat er iets moet veranderen. Als je blijft doen wat je altijd deed, krijg je dezelfde uitkomst. Het vraagt dat je je relatie op een andere manier gaat aanpakken, met keuzes die gebaseerd zijn op liefde in plaats van bindingsangst of verlatingsangst.
Want liefde is geen gevoel dat zomaar komt en gaat. Liefde is trouw, toewijding en elke dag opnieuw kiezen voor de ander. Het vraagt moed om dichtbij te blijven, ook als je oude angsten je willen wegduwen.

• Zit jij vast in deze dynamiek? In onze training Doorbreek de dynamiek van aantrekken en afstoten leer je hoe je loskomt uit dit patroon en weer veiligheid en verbinding vindt.
• Twijfel jij zelf aan je relatie? Start deze training om direct helderheid en houvast te krijgen.
• En twijfelt je partner? Dan geeft deze training je concrete handvatten om invloed te hebben op de twijfels van je partner.