Overlevingsmechanisme in je relatie: zo doorbeek je het patroon

Je wil een liefdevolle relatie, maar steeds weer beland je in dezelfde strijd.

Je voelt je onbegrepen. Misschien verwijt je je partner dat hij/zij niet luistert. Of misschien ga je vluchten, omdat het je allemaal te veel wordt. Hoe dan ook: de verbinding voelt verder weg dan ooit.

Dit is geen toeval. Dit is jouw overlevingsmechanisme in actie.

Wat is een overlevingsmechanisme in je relatie?

Een overlevingsmechanisme is een automatische reactie op onveiligheid. Dit patroon is ontstaan in je jeugd, als bescherming tegen pijn. Misschien werd je als kind genegeerd en leerde je je gevoelens inslikken. Of werd er juist geschreeuwd en vocht je terug om gehoord te worden.

Denk aan een kind dat zijn hand op een hete kachel legt. Het voelt de pijn, trekt zijn hand terug en weet: dit moet ik niet meer doen. Het brein registreert dit als een patroon om zichzelf te beschermen.

Op dezelfde manier leer je in je jeugd ook emotionele bescherming. Als je ouders afwijzend reageerden op jouw emoties, heb je misschien geleerd ze niet te uiten. Nu je volwassen bent, is het juist helend om wél je gevoelens te delen. Maar onbewust houd je vast aan het oude patroon.

Wat de oorzaak ook is: deze overlevingsmechanismen blijven actief totdat jij ze doorbreekt. En in je relatie worden ze sneller getriggerd dan waar dan ook. Juist omdat je partner zo dichtbij staat.

Waarom blijf je reageren vanuit een overlevingsmechanisme?

Je brein is geprogrammeerd op veiligheid. Zodra het gevaar voelt – of dat nu een harde opmerking is, een afwijzing, of simpelweg dat je partner je gevoelens negeert – schakelt het over op een overlevingsmodus. Dit gebeurt instinctief. Je hebt niet door dat je in een oud patroon schiet.

Voorbeelden:

• Je voelt je afgewezen en schiet in de verdediging.
• Je voelt onbegrip en gaat in de aanval.
• Je voelt geen veiligheid en bevriest of vlucht.

Herkenbaar? Dan is het tijd om uit deze dynamiek te stappen.

Opdracht: Maak een lijstje wat voor jou onveilig voelt.

Maak voor jezelf duidelijk welke triggerende situaties jou in de overlevingsmechanisme activeren. Door dit inzichtelijk te krijgen kun je in het vervolg beter anticiperen op de situatie of jezelf veiligheid bieden zonder direct in het overlevingsmechanisme te vallen.

De 5 overlevingsmechanismen

Iedereen heeft een eigen manier om met onveiligheid om te gaan. Dit zijn de vijf meest voorkomende overlevingsmechanismen in relaties:

1. Aanpassen – Je stemt continu af op de wensen van je partner en vergeet je eigen behoeften.
2. Aanvallen – Je voelt je geraakt en schiet in de strijd.
3. Verdedigen – Je voelt je aangevallen en sluit jezelf af.
4. Vluchten – Je vermijdt de confrontatie door afstand te nemen.
5. Bevriezen – Je voelt je machteloos en weet niet meer hoe te reageren.

Deze patronen houden je relatie in een vicieuze cirkel. Maar er is een uitweg.

Overlevingsmechanismen in je relatie

Je kunt deze patronen doorbreken. Niet door ze te onderdrukken, maar door bewust te kiezen voor liefde.

1. Zie het patroon. Herken bij jezelf: welk mechanisme schakel jij in als het moeilijk wordt?
2. Benoem het. Bijvoorbeeld: “Ik merk dat ik me nu afsluit, omdat dit me raakt. Dit doe ik vanuit pijn. Ik weet even niet wat ik moet doen.”
3. Doorbreek de cyclus. Kies voor een andere reactie. Luister in plaats van aanvallen. Geef ruimte in plaats van je terug te trekken.

Als je blijft vasthouden aan je overlevingsmechanisme, kies je eigenlijk voor angst. Dit patroon is opgebouwd uit oude situaties waarin je leerde dat het veiliger was om jezelf niet te laten zien. Maar nu, in je volwassen relatie, heb je de kans om opnieuw te kiezen. Kies voor liefde. Niet alleen op de goede dagen, maar juist wanneer het moeilijk is.

Liefde betekent vertrouwen dat het ook anders kan. Het betekent durven laten zien wie je echt bent, ondanks de angst om gekwetst te worden. Dit betekent niet dat je alles moet accepteren. Grenzen aangeven is net zo belangrijk. Als je partner iets doet dat niet oké is, mag je dat benoemen. Maar doe dat vanuit verbinding, niet vanuit je oude overlevingsmechanisme.

Wat als je vastloopt?

Als je merkt dat je steeds vastloopt in je relatie en blijft reageren vanuit overlevingsmechanisme, dan is het tijd om echt aan de slag te gaan.

Wij helpen je om de dynamiek in je relatie te veranderen. Plan een gesprek met Lotte in en krijg direct inzicht in jouw overlevingsmechanisme en hoe je de verbinding herstelt.