3 grote lessen voor iemand met verlatingsangst

Verlatingsangst komt bij volwassenen vaker voor dan je denkt. Veel relaties zitten vast in verlatingsangst en bindingsangst. Je kunt hier uit breken, maar daar heb je allereerst inzicht voor nodig. Voordat we de drie lessen induiken, moeten we eerst begrijpen hoe verlatingsangst daadwerkelijk werkt. Zonder dat fundament voelt elke tip oppervlakkig, alsof je een wond probeert te behandelen zonder te weten waar de pijn precies vandaan komt. Verlatingsangst is namelijk geen losse eigenschap, maar een diep ingesleten patroon dat doorwerkt in elke vorm van verbinding; van hoe je communiceert tot hoe je reageert op afstand, stilte en twijfel in je relatie.

Hoe werkt verlatingsangst?

Verlatingsangst bouwt zich op in eerdere relaties. Vaak ontstaat het door een onveilige hechting met ouders of opvoeders. Veel mensen ontdekken later dat de oorzaak van hun verlatingsangst teruggaat naar die eerste momenten van hechting, of naar ingrijpende ervaringen waarin verbinding onveilig werd. Het kan ook voortkomen uit een specifieke situatie waarin je iemand op een pijnlijke en abrupte manier kwijtraakte.

Deze angst uit zich in gedrag. Je doet harder je best om dichtbij te blijven. Daarachter schuilt vaak een diepe angst voor afwijzing die zowel gedachten als gedrag aanstuurt.

Denk aan een gat in je broekzak waarin je je sleutelbos draagt. Je loopt over een drukke markt en bent voortdurend bezig om te checken of je sleutelbos niet valt of wordt gestolen. Die voortdurende alertheid, dat piekeren en controleren. Precies hoe verlatingsangst werkt.

Typische verlatingsangst symptomen zijn onder andere:

• Bevestiging zoeken
• Piekeren over de relatie
• Angst of spanning zodra er afstand ontstaat
• Moeite met alleen zijn
• Overmatig checken of communiceren

Wie verlatingsangst ervaart, zoekt bevestiging:
“Vind je me nog leuk? Hou je wel van me? Ben je er écht voor mij?”

Daarnaast ontstaat stress zodra het onzichtbare lijntje tussen partners losser voelt. Vanuit die stress reageren mensen met verlatingsangst vaak met verwijten, controle of zorgen die eigenlijk bedoeld zijn om zekerheid te krijgen.

Wij vergelijken het met zacht zand in je hand. Hoe steviger je knijpt, hoe sneller het eruit glipt. Laat je je hand ontspannen, dan blijft het liggen. In een relatie werkt verlatingsangst hetzelfde: hoe meer je iemand vasthoudt, hoe sneller de ander afstand neemt.

In psychologische literatuur noemen ze dit ook wel ‘separation anxiety’ of ‘fear of abandonment’, termen die precies omschrijven hoe intens deze angst van binnen kan voelen.

De andere kant van de medaille: bindingsangst

Iemand met verlatingsangst trekt vaak iemand met bindingsangst aan. Ze versterken elkaars pijnpunten: de één zoekt nabijheid, de ander zoekt ruimte.

In veel relaties zien we dat verlatingsangst en bindingsangst elkaar activeren, waardoor een dynamiek van aantrekken en afstoten ontstaat die steeds intenser wordt.

Zonder begeleiding, bewustwording of geloof is het moeilijk om hieruit te breken. Veel mensen zoeken daarom een coach, therapie of een boek over verlatingsangst, omdat ze voelen dat de patronen te diep zitten om alleen te dragen.

Rory’s ervaring: geen uitweg zonder geloof

Voor ons was het niet mogelijk zonder ons christelijke geloof. We waren ons bewust van onze dynamiek en deden veel aan spiritualiteit en zelfontwikkeling, maar onze verlatingsangst en bindingsangst werden daar niet minder door.

Mijn twijfel werd door spirituele coaches en mensen om mij heen bevestigd: dit was niet de relatie die voor mij bestemd was. Ik kreeg zelfs een visioen van een andere vrouwelijke energie. Lotte kreeg plots een kinderwens die bij mij uitbleef. Ons toekomstbeeld liep uit elkaar en ik werd bevestigd in mijn twijfel dat ik Lotte moest verlaten.

Dat heb ik gedaan. Maar haar verlaten bracht een pijn mee die ik nooit eerder had gevoeld. We hebben dagenlang gehuild. Daarna kozen we opnieuw voor elkaar, en kort daarna kwam God in ons leven. Niet door iets mystieks, maar door de Bijbel. In die periode werd Lotte zwanger en de vrouwelijke energie die ik voelde, was niet een andere vrouw, maar onze dochter.

Deze ervaring, samen met onze persoonlijke groei in geloof, leerde ons wat volwassen liefde werkelijk vraagt. Vanuit die ervaring én vanuit de vele koppels die wij begeleiden delen we drie lessen die essentieel zijn voor iemand met verlatingsangst.

Les 1: Hoe harder jij vasthoudt, hoe harder je partner wegrent

Controle uitoefenen is geen duurzame manier om je relatie te behouden. Controle betekent: continu aanwezig zijn in je relatie, veel communiceren, eisen stellen, veel verwachten en die verwachtingen bewaken. Wanneer je partner weg is, check je alles. Je controleert, vraagt, zoekt. Je bent eerder een bezorgde ouder dan een volwassen partner.

Het pijnlijke is: het voelt alsof het uit liefde komt, maar het is angst vermomd als liefde: verlatingsangst. Net als bij opvoeding moet je je kind niet vast blijven houden, maar leren loslaten zodat je kind kan groeien. Een kind dat volwassen wordt krijgt ruimte. Het blijft weten: mijn ouders zijn er, maar ze zitten niet continu op mijn lip. Diezelfde beweging (beschikbaarheid op de achtergrond in plaats van aanwezigheid op de voorgrond) is precies wat iemand met verlatingsangst mag leren in een relatie. Vooral in relaties waarin de partner een man is, zien we dat mannen sneller verstikking ervaren wanneer er veel bevestiging of emotionele druk op hen wordt gelegd. Dat heeft niet te maken met ongevoeligheid, maar met hun behoefte aan autonomie.

Dit is één van de belangrijkste verlatingsangst relatie tips: maak ruimte in plaats van die ruimte te vullen.

Les 2: Geen grenzen = geen relatie

Aanpassen is een veelvoorkomende fout bij iemand met verlatingsangst. Hierdoor wordt de relatie te open en te vrijblijvend. Dat is precies de omgeving waarin iemand met bindingsangst zich comfortabel voelt.
Maar dat is niet gezond. Binding is juist hun grootste uitdaging, en wanneer jij alles openlaat, hebben ze geen reden om verantwoordelijkheid te nemen.

Een gezonde relatie kent grenzen, kaders en voorwaarden. Liefde kan onvoorwaardelijk zijn, maar relaties nooit. Je hebt bijvoorbeeld toewijding nodig. Zonder toewijding is de relatie snel voorbij.

Wanneer iemand met bindingsangst merkt dat zijn partner afstand neemt, lijkt dat in eerste instantie geen probleem. Maar na een paar dagen voelt hij toch de pijn van verlies. Dat is het moment waarin zijn eigen verlatingsangst naar boven komt, want onder bindingsangst zit verlatingsangst. (Lees verder bij bindingsangst ontmaskerd). Wanneer zijn verlatingsangst omhoog borrelt zal hij vrijwillig naar de relatie terug bewegen.

Dat gebeurt alleen door een grens, niet door uitleg of emotionele druk. Niet:
“Dit doet jouw gedrag met mij.”
Maar:
“Als jij dit pad kiest, kies ik voor iets anders.”

Vanuit jouw kernwaarden kun je duidelijke keuzes maken. Deze grens roept soms weerstand op, maar uiteindelijk leidt het tot duurzame verandering.

Les 3: Meer focus op jezelf betekent méér aantrekkingskracht

Dit klinkt misschien egoïstisch, maar dat is het niet. Voor iemand met verlatingsangst is het noodzakelijk. Normaal ligt de focus volledig op de ander, wat enorme druk legt op de partner met bindingsangst. Door de focus te verleggen naar jezelf (hobby’s, werk, vrienden, projecten) haal je die druk weg.

Dit zorgt voor balans. En het leuke is: iemand met bindingsangst wordt aangetrokken tot partners die zelfstandig, verantwoordelijk en vrij zijn. Dat zijn namelijk hun kernwaarden. Precies de eigenschappen waarin iemand opbloeit zodra hij of zij minder bezig is met de relatie en meer met hun eigen leven.

Daarom zien we dat verlatingsangst soms pas na 1 jaar of 2 jaar relatie zichtbaar wordt: in het begin ben je nog vooral bezig met je eigen leven en komt je partner daar bij. Vervolgens gaan jullie samenwonen en komen jullie levens meer samen. Na 1 of 2 jaar komt verlatingsangst vaak meer omhoog. Een relatie wordt intiemer, en daardoor komen er steeds meer triggers en patronen naar boven. Hoe je ermee omgaat bepaalt de richting van de relatie.

Hoe focus je meer op je eigen leven?

Om verlatingsangst te overwinnen wil je sterker in je schoenen staan. Je wilt dingen doen die je mentaal en emotioneel laten groeien. Je wilt niet telkens terugvallen in paniek zodra je partner afstand neemt of ruimte nodig heeft. Misschien wil je een hobby oppakken, je verdiepen in persoonlijke groei, vrijwilligerswerk doen of eindelijk die projecten in huis afronden. Precies dát helpt. Door te investeren in jezelf wordt je relatie veiliger, volwassener en minder afhankelijk. Je verliest jezelf niet meer in de ander. De focus verschuift. En die verschuiving is nodig. Vaak is één partner te veel gericht op de ander, terwijl de ander vooral op zichzelf focust. Daarom werkt één simpele regel: doe het tegenovergestelde van je automatische neiging.

Merk je dat je toch weer te snel achter je partner aanloopt, meer als een ouder dan als een partner? Of dat je jezelf niet in de hand hebt zodra je partner even niet bij je is? Trek dan op tijd aan de bel. Zoek steun bij vrienden of familie, of schakel een coach in die je helpt dit patroon te doorbreken.

De 3 lessen over verlatingsangst samengevat

1. Laat controle los: zoek niet steeds bevestiging; geef je partner ruimte om naar jou toe te komen.
2. Doe dit binnen grenzen: als iets niet oké is, trek dan aan de bel en communiceer jouw keuze.
3. Verleg je focus naar je eigen leven: investeer in jezelf, je kinderen, vrienden, hobby’s of werk. Dat maakt de relatie gelijkwaardiger en gezonder.

Ik hoop dat je iets hebt aan deze lessen. Nu alleen nog toepassen. En dat is uitdagender dan je denkt. Wil je weten hoe je deze 3 lessen en nog meer lessen kunt toepassen?

We hebben speciaal voor mensen met verlatingsangst een online training ontwikkeld: Help! Mijn partner twijfelt.
Daarin leer je de valkuilen herkennen en krijg je de juiste tools voor blijvende verandering.