Hoe ontstaat vluchtgedrag en hoe doorbreek je het?

Vluchtgedrag ontstaat wanneer er stress ervaren wordt. We spreken vaak over 5 reacties op stress. Aanvallen, verdedigen, vluchten, bevriezen en aanpassen. Bij vluchten wil je zo snel mogelijk weg. Vluchten lijkt een oplossing in een gevaarlijke situatie. Maar tijdens een conflict met iemand, lost het probleem vaak niet op. Sterker nog, het houdt je vast in een patroon waarin je keer op keer uit de situatie stapt in plaats van het probleem aan te gaan. Waarom gebeurt dit? En hoe doorbreek je dit patroon? Hier ontdek je precies hoe vluchtgedrag werkt.

Wat is de vluchtmodus?

Meestal komt iemand in de vecht- of vluchtmodus. Je komt in een overlevingsstand: vechten of vluchten. In de vluchtmodus ben je alleen maar gefocust op het vermijden van de situatie. Alsof je oogkleppen op hebt. Wanneer je in deze modus zit, kun je vaak niet meer helder nadenken. Je wilt weg, zo snel mogelijk.

Welk gevoel hebben mensen als ze vluchten?

Een stressvolle situatie veroorzaakt ongemak. Vluchten voelt alsof je een deur opent naar ontspanning. Zodra je uit de situatie stapt, valt er een spanning van je af. Maar die opluchting is tijdelijk. Zodra je weer in contact komt met de betrokkenen of de situatie opnieuw tegenkomt, kan het ongemak weer terugkeren. Op deze manier herhaalt het vluchtgedrag zich keer op keer, totdat je een nieuwe beweging leert maken.

Waarom voel ik mij zo vluchtig?

Omdat je nooit anders hebt leren omgaan met stress dan te vluchten. Vluchtgedrag heeft je vroeger geholpen. Daardoor voel je je vluchtig zodra je stress ervaart. Een onveilige hechting is vaak kenmerkend bij vluchtgedrag. Misschien groeide je op in een omgeving waar conflicten werden vermeden? Of voelde je je niet veilig genoeg om emoties te uiten? Vluchten gaf opluchting en werd een automatisme. Maar elke keer dat je wegloopt, bevestig je onbewust dat ongemak onveilig is. Je leert jezelf niet dat je stressvolle situaties wél aankunt. Zodra je stress voelt, voel je je onveilig en wil je weg. 

Hoe kom ik van mijn vluchtgedrag af?

Je komt van je vlucht gedrag af door stressbestendig worden. In stressvolle situaties niet meer vluchten, maar blijven staan. Uiteraard gaat dit over situaties waarin vluchtgedrag niet nodig is (niet wanneer er een auto op je afkomt). Bijvoorbeeld in een conflict met je partner, waarin je normaal gesproken de neiging hebt om weg te lopen. In dat geval is het belangrijk om eerst je eigen vluchtgedrag te categoriseren. Wat is jouw meest extreme vorm van vluchtgedrag? En wat is jouw meest subtiele vorm van vluchtgedrag? 

Stap 1: Herken je vluchtgedrag.

• Meest extreme vluchtgedrag: niks zeggen en wegrennen.
• Normaal vluchtgedrag: Een paar woorden uitspreken en uiteindelijk weglopen.
• Minimaal vluchtgedrag: niet luisteren en aangeven richting je partner dat je er niet over wilt praten.

Wanneer je deze categorieën in kaart brengt, zie je hoe vaak en hoe extreem je vluchtgedrag is. Dat is nodig voordat je er vanaf kunt komen. Wanneer je je vluchtgedrag herkent ga je naar de volgende fase.

Hoe kom ik uit mijn overlevingsstand?

Als je je vluchtgedrag herkent, herken je ook de stressvolle situaties die het uitlokken. Soms zie je het zelfs aankomen. Je voelt de vluchtreactie van je lichaam: je hartslag gaat omhoog, je krijgt het warm en je voelt de drang om in beweging te komen. Op dat moment ga je de lichamelijke stress reguleren.

Stap 2: Leer je lichaam kalmeren.

1. Ademhaling onder controle brengen. Zucht uit en adem diep naar je buik.
2. Spieren ontspannen. Laat de lichamelijke spanning los door bijvoorbeeld te schudden.
3. Gezicht ontspannen. Ga bewust in een rustige houding staan of zitten.

Door je lichaam het signaal te geven dat je kunt ontspannen, neemt de fysieke stress af.

Maar je hoofd kan nog steeds de neiging hebben om te vluchten. Daarom moet je ook je gedachten reguleren. Kies bewust rustgevende gedachten.

Stap 3: Reguleer je gedachten.

1. “Ik voel de drang om te vluchten, maar ik wil niet terugvallen in mijn oude patroon.”
2. “Ik ben veilig. Ik blijf en luister.”
3. “Ik mag ongemak voelen zonder ervoor weg te rennen.”

Zodra je rustgevende gedachten kiest, merk je dat het angstige gevoel verdwijnt. Zo verandert ook je gedrag. Hoe vaker je deze oefening herhaalt, hoe minder sterk je neiging tot vluchten wordt.

Conclusie: Wat is vluchtgedrag en hoe doorbreek je het?

Vluchtgedrag voelt als een ontsnapping, maar houdt je gevangen in het overlevingsmechanisme. Verandering ligt in anders kijken, anders denken en anders doen:

1. Herken en categoriseer je vluchtgedrag.
2. Leer je lichaam te kalmeren bij stress.
3. Reguleer je gedachten en blijf staan.

Wil jij leren omgaan met stress zonder te vluchten? Plan een kennismakingsgesprek of een van deze artikelen:

1. Hoe ga je om met vluchtgedrag in je relatie?
2. In de verdediging schieten: herken jij dit patroon?
3. Bevriezen als overlevingsmechanisme
4. Aanpassen in je relatie: hoe stop je ermee?