Waarom iemand met bindingsangst snel twijfelt

Bindingsangst. Het meest ingrijpende symptoom is de terugkerende twijfel. Bindingsangst is echt een soort twijfelziekte.

De ene dag helemaal hoteldebotel, de andere dag klaar voor vertrek. Wat gisteren nog fijn voelde, roept vandaag weerstand op. Iemand met bindingsangst weet niet meer zeker of hij of zij dit wel wil, of dat dit de juiste partner is. En op het moment dat je denkt dat je eruit bent en de relatie wilt verbreken of meer afstand wilt nemen, wordt het weer fijn.

Deze plotselinge omslag is kenmerkend voor bindingsangst. Twee behoeften botsen met elkaar: de behoefte aan verbinding en de behoefte aan zelfbescherming. In dit artikel lees je waarom bindingsangst leidt tot twijfel, hoe deze dynamiek zich ontwikkelt in relaties, wat de impact is op beide partners en hoe je hiermee om kunt gaan. Of je het nu zelf ervaart of het herkent bij de ander.

Wat is bindingsangst?

Bindingsangst is de angst om jezelf volledig te verbinden met een ander (vaak onbewust, zie ook: bindingsangst ontmaskerd). Mensen met bindingsangst verlangen diep vanbinnen wél naar liefde en nabijheid, maar raken in paniek als die nabijheid intenser wordt. (Denk hierbij niet alleen aan intimiteit, maar ook aan de hoeveelheid tijd die samen wordt doorgebracht of het bespreken van een volgende stap zoals samenwonen of trouwen.)

Die paniek uit zich niet altijd in paniekaanvallen of direct vluchtgedrag. Soms komt het subtieler: twijfel, kritische gedachten, perfectionisme, afstandelijkheid of plotselinge irritatie.

Bindingsangst is geen bewuste keuze. Het is een reactie die voortkomt uit eerdere ervaringen met onveilige hechting, waarin liefde onvoorspelbaar, pijnlijk of onveilig aanvoelde. Hierdoor wordt binding automatisch geassocieerd met verlies van controle, vrijheid of veiligheid. Tegelijkertijd verlangen ze wel naar een diepe, langdurige relatie, maar het lukt niet. Mensen met bindingsangst zitten gevangen tussen twee werelden…

Leven in twee werelden: verlangen en bescherming

Bindingsangst zorgt ervoor dat iemand voortdurend heen en weer beweegt tussen twee innerlijke werelden.

De eerste wereld is de wereld van verlangen:

• Hier voel je: dit klopt. Je voelt je geliefd, veilig, open, verbonden.
• Je denkt: dit is precies wat ik altijd heb gewild, met jou durf ik me open te stellen. Jij vult mij aan. Ik wil samen verder, dit voelt goed. Jij ziet mij zoals ik ben.
• Je deelt je gevoelens, maakt plannen voor de toekomst en spreekt waardering uit.
• Je verlangt naar verbinding en trekt je partner aan.

De tweede wereld is de wereld van bescherming:

• De nabijheid die eerst prettig was, wordt nu benauwend.
• Je denkt: gaat dit niet te snel? Moet ik dit wel willen? Waar is mijn vrijheid? Misschien past iemand anders beter bij mij.
• Zelfs kleine imperfecties van je partner kunnen ineens groot en irritant aanvoelen.
• Je verlangt naar afstand en stoot je partner af.

Deze twee werelden zijn geen bewuste keuzes. Ze wisselen elkaar af op basis van gevoel, omstandigheden en triggers. En precies dat maakt het zo verwarrend: je weet soms zelf niet meer welke wereld ‘echt’ is. De ene dag ben je zeker van je gevoel, de volgende dag twijfel je aan alles.

Een paar voorbeelden van bindingsangst uit de praktijk

Lisa en Thomas

Lisa is 33 jaar en heeft een relatie met Thomas. Ze voelt zich goed bij hem. Ze lachen veel, praten open, en hij steunt haar op een manier die ze nooit eerder heeft ervaren. Op een avond vertelt hij dat hij een weekendje weg wil plannen met haar. Ze voelt zich gevleid en zegt enthousiast ja.

De volgende ochtend wordt Lisa wakker met een knoop in haar maag. Het idee dat ze straks een heel weekend met hem doorbrengt, maakt haar benauwd. Ze begint te twijfelen: vindt ze hem eigenlijk wel zo leuk? Ze ergert zich aan de manier waarop hij zijn koffie maakt. Aan zijn manier van appen. Ze appt hem kortaf terug. De liefde van gisteren voelt vandaag als een last.

Wat hier gebeurt, is geen gebrek aan liefde, maar de overgang van wereld 1 naar wereld 2. Het verlangen naar nabijheid wordt ingehaald door de reflex om zichzelf te beschermen.

Ab en Marsha

Ab en Marsha zijn al acht jaar samen en hebben twee jonge kinderen. Ze runnen samen een huishouden, delen verantwoordelijkheden en er is op veel vlakken vertrouwen. Ze zitten een beetje in de sleur, maar blijven wel bij elkaar. Toch blijft één onderwerp steeds terugkomen: trouwen. Marsha verlangt naar een huwelijk. Niet omdat het móét, maar omdat het voor haar staat voor wederzijdse toewijding. Voor een keuze. Voor zekerheid.

Maar Ab wil niet trouwen. Hij zegt: “Waarom zou dat moeten? Het voelt toch goed zo?” Zodra het onderwerp op tafel ligt, klapt hij dicht. Hij wordt kortaf of maakt er een grapje van. Vooral de zin “tot de dood ons scheidt” bezorgt hem letterlijk kortsluiting in zijn hoofd. Hij zegt dat hij het niet aandurft. Dat hij niet weet of hij het waar kan maken. Wat als hij het niet volhoudt? Wat als hij faalt?

Wat hier gebeurt, is bindingsangst. Ab voelt wel liefde. Hij is er voor haar. Ze zijn een gezin. Maar het idee dat hij formeel moet beloven dat hij voor altijd blijft, roept paniek op. Niet omdat hij haar niet waardeert, maar omdat die belofte voelt als een verlies van controle. Van vrijheid. Van ademruimte. Zijn zenuwstelsel schiet in de stress, ook al begrijpt hij zelf niet waarom. Hij heeft zijn twijfels jarenlang onderdrukt, want werk, zwangerschap, de geboorte van de kinderen en de tropenjaren hielden hem bezig. Maar nu het onderwerp huwelijk steeds vaker naar voren komt, worden zijn twijfels groter.

Voor Marsha is dit hartverscheurend. Ze voelt zich telkens opnieuw afgewezen. Alsof ze niet genoeg is. Alsof hij haar niet kiest. Alsof hij een deur op een kier houdt, voor het geval het toch niets wordt. Ze zegt: “Ik wil weten dat jij écht voor mij gaat. Dat je kiest. Dat je blijft.”

Ab’s twijfel voelt voor haar als een regelrechte afwijzing. Zijn bindingsangst raakt precies haar diepste verlangen: veiligheid. En juist dát ontbreekt. Daardoor komt hun hele relatie op het spel te staan. Want voor Marsha is het geen juridisch contract. Het gaat over gezien worden. Over zekerheid en toewijding. Over samen durven bouwen aan iets wat blijft.

De impact op de partners

Zoals je ziet in de bovenstaande voorbeelden, is bindingsangst vaak pijnlijk en verwarrend voor de partner. Eerst was er verbinding, dan ineens afstand. Wat gisteren warm en intiem was, voelt vandaag kil en gesloten. Dat voelt vaak als afwijzing, alsof de deur ineens dichtslaat.

Partners van mensen met bindingsangst proberen vaak het patroon te begrijpen, maar komen terecht in hun eigen kramp. Ze gaan pleasen, zichzelf aanpassen, steeds harder hun best doen of claimen. Of ze schieten telkens opnieuw in hun eigen pijn en emotie. Ze raken gefrustreerd, boos of verdrietig. Want hoe kun je je veilig hechten aan iemand die je de ene dag toelaat en de volgende dag op afstand zet?

Twijfel als symptoom, niet als waarheid

Wat bindingsangst zo complex maakt, is dat de twijfel die erbij hoort zó oprecht en intens voelt. Je voelt het werkelijk als je denkt: dit is te veel. Je voelt het echt als je denkt: misschien wil ik dit niet meer. Maar gevoel is niet altijd een goede raadgever. Zeker niet bij bindingsangst.

Gevoel is een golf. Het komt op, spoelt over je heen, en trekt zich weer terug. Zowel de golf van verlangen als de golf van bescherming. Als je je gevoel de kapitein maakt over je relatie, vaar je in cirkels. Je komt nergens. Je gaat niet helemaal voor je relatie en je gaat ook niet helemaal voor iets anders. Er staat één been in de relatie en één been erbuiten.

De oorsprong van deze twijfelende gevoelens ligt in onveilige hechting. Vroeger heb je geleerd dat verbinding risico’s met zich meebrengt. Misschien omdat liefde voorwaardelijk was, of omdat je telkens pijn hebt ervaren toen je je kwetsbaar opstelde. Daardoor zijn de wisselende gevoelens in relaties nu geen zuivere richtingaanwijzers, maar eerder waarschuwingen dat er werk aan de winkel is.

Bindingsangst vraagt werk aan de winkel

Als bindingsangst een rol speelt in je relatie – of je vermoedt dat dit het geval is – zijn er een aantal concrete stappen die kunnen helpen.

1. Herken de twee werelden

Schrijf op wat je denkt, voelt en doet in wereld 1: ‘de verbonden wereld van verlangen’ en wat er gebeurt in wereld 2: ‘de afstandelijke wereld van bescherming’. Zo leer je het patroon bij jezelf of je partner herkennen, en raak je er minder door overrompeld. Je leert de dynamiek van een afstand te bekijken, in plaats van er automatisch in mee te bewegen.

2. Leer de triggers kennen

Wanneer slaat het gevoel om? Is het na een ruzie? Na een intiem moment? Bij gesprekken over de toekomst? Vaak zijn er terugkerende triggers die de overstap van wereld 1 naar wereld 2 in gang zetten.

3. Vertraag je keuzes

Maak geen grote beslissingen als je midden in wereld 2 zit. Wacht tot je gevoel weer tot rust is gekomen. Twijfel is geen probleem zolang je er niet direct op handelt.

4. Deel het patroon met je partner

Als je weet dat dit speelt, bespreek het dan. Zeg: “Ik voel nu veel afstand, maar ik weet dat dit bindingsangst is. Het ligt niet aan jou.” Dat geeft de ander ademruimte én veiligheid.

5. Kies bewust in plaats van op gevoel

Liefde vraagt toewijding. Net als je niet elke dag zin hebt om naar de sportschool te gaan, maar tóch gaat omdat het belangrijk is. Of zoals je je kinderen opvoedt, ook als het moeilijk is. Gevoel is geen voorwaarde om te blijven. Keuze, toewijding en verantwoordelijkheid zijn de werkelijke ankers in relaties.

De ommekeer van bindingsangst

Bindingsangst hoeft geen doodvonnis voor een relatie te zijn. Maar het vraagt wel bewustzijn, inzicht en – vooral – de bereidheid om niet automatisch op je gevoel te reageren. Zodra je je gevoel niet langer tot kapitein van je relatieboot maakt, maar zelf het roer terugpakt, ontstaat er ruimte voor groei, stabiliteit en werkelijke verbinding.

Daarom ontwikkelde we drie trainingen, speciaal voor deze thematiek:

• Help, ik twijfel – voor mensen die zichzelf steeds heen en weer geslingerd voelen tussen aantrekken en afstoten.
• Help, mijn partner twijfelt – voor partners die zich geraakt voelen door de afstand en de onduidelijkheid in de relatie.
• Doorbreek aantrekken & afstoten – voor koppels die deze dynamiek samen willen begrijpen én willen doorbreken.

In deze trainingen leer je de patronen herkennen en krijg je technieken hoe je gesprekken aangaat. Je leert van veel gemaakte fouten van de twijfelkonten en de fouten van partners van de twijfelkonten. Je ontvangt handvatten die je direct kunt toepassen in je relatie. Je krijgt grip op de twijfels van jou of je partner. Zodat de twijfel niet jullie relatie overneemt, maar jij of jullie weer aan het roer staan.

De twijfel van bindingsangst = zelfbescherming

Bindingsangst is niet het tegenovergestelde van liefde. Het is een vorm van zelfbescherming die ontstaat als liefde ooit onveilig voelde. Door niet te kiezen, kies je niet voor het alleen zijn (relatie verbreken) en ook niet voor de binding (relatie behouden). Daarom is twijfelen veilig geworden. Je voelt niet de afwijzing van alleen zijn maar ook niet de afwijzing die mogelijk een intieme relatie uitlokt. (Daar overtuigt de bindingsangst je van.) Maar deze bescherming staat nu in de weg. En dat hoeft niet zo te blijven. Met inzicht, reflectie en toewijding kun je bindingsangst overwinnen. Zo leer je een langdurige prachtige relatie aan te gaan met je partner, want de twijfel is niet langer de baas.